Οι διαταραχές της ούρησης είναι πολύ συχνές στους ασθενείς με ΠΣ ακόμα και αν η συμπτωματολογία δεν είναι πάντοτε ανάλογη. Όλοι οι πάσχοντες θα πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο ουροποιητικού που θα πρέπει να εμπεριέχει και τον ουροδυναμικό έλεγχο. Η τακτική παρακολούθηση και συχνή αξιολόγηση του ουροποιητικού – που περιλαμβάνει και επανάληψη του ουροδυναμικού ελέγχου -αποτελούν ουσιαστικούς παράγοντες για την πρόληψη επιπλοκών που θα επιδεινώσουν την ήδη επιβαρημένη κατάσταση του ασθενούς. Οι ασθενείς με ΠΣ αποτελούν μια πραγματική πρόκληση για τον ουρολόγο καθώς μπορεί να εκφράσουν σχεδόν ολόκληρο το εύρος της νευροουρολογίας και η κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση παραμένει τόσο πολύπλοκη όσο και επιβεβλημένη.
Ουροποιητικό σύστημα & ΠΣ
Οι οξείες φλεγμονώδεις απομυελινωτικές περιοχές αλλά και η απώλεια του νευράξονα που εμφανίζουν οι ασθενείς με ΠΣ, επηρεάζουν τα κέντρα της ούρησης με αποτέλεσμα την δυσλειτουργία της κύστης και απώλεια του ελέγχου της αποθήκευσης αλλά και της αποβολής των ούρων. Το ευρύ φάσμα των νευρολογικών διαταραχών έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ποικίλων συμπτωμάτων από το κατώτερο ουροποιητικό όπως επιτακτικότατα, ακράτεια, δυσκολία ή αδυναμία κένωσης. Η δυσλειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού αποτελεί μια δυσάρεστη και ενοχλητική διαταραχή, καθώς περίπου το 84% των ασθενών με ΠΣ θα εμφανίσουν συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σε κάποιο σημείο κατά την πρόοδο της νόσου, ενώ σε μεγάλο ποσοστό οι ασθενείς υποβαθμίζουν τα συμπτώματα τους και ευαισθητοποιούνται μόνο όταν αυτά επιδεινωθούν σημαντικά με αποτέλεσμα να διαταράξουν την κοινωνική και οικογενειακή τους ζωή.
Με αφορμή εκδήλωση του Συλλόγου Ατόμων με Σκλήρυνση Κατά Πλάκας μοιράστηκαν ερωτηματολόγια αυτοαξιολόγησης, με τη συνδρομή της εταιρίας Hollister, που αφορούσαν τόσο στην κινητική κατάσταση όσο και στην λειτουργία του ουροποιητικού. Το 63% των πασχόντων αναγνωρίζουν προβλήματα από το ουροποιητικό ενώ μόνο το ⅓ αυτών έχει υποβληθεί σε ουροδυναμικό έλεγχο. Από την άλλη πλευρά σχεδόν όλοι οι ασθενείς (~95%) που πάσχουν για περισσότερα από 10 έτη εμφανίζουν προβλήματα που αφορούν στην αποθήκευση και την αποβολή των ούρων.
Παρόλο που σχεδόν όλοι οι ασθενείς με ΠΣ θα παρουσιάσουν συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό, μόνο περίπου το 2-10% των ασθενών θα εμφανίσει στα πρώτα στάδια της νόσου διαταραχές της ούρησης. Η πλειοψηφία των ασθενών παρουσιάζει ερεθιστικά συμπτώματα (έπειξη και συχνουρία με ή χωρίς ακράτεια ούρων), ενώ στον ουροδυναμικό έλεγχο το συνηθέστερο εύρημα είναι υπερδραστηριότητα του εξωστήρα.
Η ύπαρξη υπερδραστήριου εξωστήρα με ταυτόχρονη παρουσία δυσσυνέργιας εξωστήρα-έξω σφιγκτήρα, αποτελεί επικίνδυνη κατάσταση για το ανώτερο ουροποιητικό σύστημα, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση, υδρονέφρωση, επεπλεγμένες ουρολοιμώξεις, έως και νεφρική ανεπάρκεια. Λόγω της φύσης της νόσου η οποία χαρακτηρίζεται από υφέσεις, εξάρσεις και άλλοτε αλλού βαθμού πρόοδο, μπορεί να υπάρξει επιδείνωση ή διαφοροποίηση των συμπτωμάτων από το κατώτερο ουροποιητικό. Τέλος, όσο η νευρολογική κατάσταση του ασθενούς επιδεινώνεται, μεγαλύτερες δυσκολίες παρουσιάζονται στην θεραπεία των διαταραχών της ούρησης. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην επιδείνωση της υπάρχουσας συμπτωματολογίας ή στην αιφνίδια εμφάνιση ενός νέου συνδυασμού συμπτωμάτων.
Ουροδυναμικός έλεγχος
Βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της εκτίμησης των ασθενών με ΠΣ είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος, ο οποίος θα τεκμηριώσει την διάγνωση και θα οδηγήσει με μεγαλύτερη ασφάλεια στην χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας. Μεγάλο ποσοστό των ασθενών με ΠΣ παρουσιάζουν επιδείνωση ή στασιμότητα της κλινικής τους κατάστασης παρά την χορηγούμενη θεραπεία. Εάν λοιπόν από την αρχική εκτίμηση λείπει το αποτέλεσμα του ουροδυναμικού ελέγχου δεν μπορεί να εκτιμηθεί αν η αποτυχία της αρχικής θεραπείας οφείλεται στην ανεπαρκή δόση των φαρμάκων, στην μη χορήγηση των κατάλληλων φαρμάκων ή εντέλει στην γενική επιδείνωση του ασθενούς. Ο σκοπός της εξέτασης είναι να επιβεβαιώσει την κλινική διάγνωση, να ανακαλύψει τυχόν αλλαγές στην φυσιολογία της ούρησης, και να προβλέψει αν είναι δυνατόν την εξέλιξη της. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, ότι υπάρχουν ασθενείς που μπορεί να μην καταλαβαίνουν ότι πάσχουν από διαταραχές ούρησης.
Στους ασθενείς με ΠΣ τα πιθανά ευρήματα από τον ουροδυναμικό έλεγχο είναι τα εξής:
- υπερλειτουργικός εξωστήρας χωρίς απόφραξη
- υπερλειτουργικός εξωστήρας με λειτουργική απόφραξη (δυσσυνέργια εξωστήρα-έξω σφιγκτήρα)
- υπερλειτουργικός εξωστήρας με μειωμένη συσταλτικότητα
- ασυστολία του εξωστήρα
- φυσιολογική εξωστηριακή λειτουργία
Το πλέον κοινό εύρημα του ουροδυναμικού ελέγχου σε ασθενείς με ΠΣ είναι ο νευρογενής υπερδραστήριος εξωστήρας με ή χωρίς δυσσυνέργια εξωστήρα – έξω σφιγκτήρα. Το ποσοστό της δυσσυνέργιας εξωστήρα – έξω σφιγκτήρα μπορεί να φτάσει και τα ⅔ των εξεταζόμενων ασθενών. Η ταυτόχρονη ακούσια σύσπαση και των δυο έχει ως αποτέλεσμα την μη σωστή κένωση της ουροδόχου κύστης. Οι ενδοκυστικές πιέσεις που αναπτύσσονται είναι πολύ υψηλές έτσι ώστε παρά την σύσπαση του έξω σφιγκτήρα, σταγόνες ή και μεγαλύτερη ποσότητα ούρων να αποβάλλονται με αποτέλεσμα την επιτακτική τύπου ακράτεια. Η κένωση σε συνθήκες υψηλών πιέσεων μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση, υπόλειμμα ούρων, δημιουργία λίθων, υποτροπιάζουσες λοιμώξεις και τέλος την νεφρική ανεπάρκεια.